LILO (Linux Yükleyici) nedir?

LILO (Linux Loader), Linux ve diğer Unix benzeri işletim sistemleri için bir önyükleme yükleyicisidir. GRUB (GRand Unified Bootloader) gibi daha modern alternatiflerle büyük ölçüde değiştirilmeden önce, özellikle 1990’larda ve 2000’lerin başında Linux için kullanılan ilk önyükleyicilerden biriydi. LILO’nun ana işlevi Linux çekirdeğini belleğe yüklemek ve bilgisayar açıldığında işletim sistemini başlatmaktır.

LILO’nun Temel Özellikleri

• ÖnyüklemeYönetimi: LILO, kullanıcıların tek bir bilgisayarda birden fazla işletim sistemini yönetmesine olanak tanır. Linux’un yanı sıra Windows gibi diğer işletim sistemlerini de yükleyebilir, böylece çift önyüklemeli bir kurulum oluşturmayı mümkün kılar.
• Yapılandırılabilir Önyükleme Seçenekleri: LILO’nun yapılandırma dosyası, kullanıcıların varsayılan işletim sistemi, çekirdek parametreleri ve varsayılan bir işletim sistemine önyükleme yapmadan önce zaman aşımı değerleri gibi çeşitli önyükleme seçeneklerini belirlemelerine olanak tanır.
• MBR veya Bölüm Önyükleme: LILO, kullanıcının tercihine bağlı olarak Ana Önyükleme Kaydına (MBR) veya belirli bir bölümün önyükleme sektörüne kurulabilir.

LILO Nasıl Çalışır?

Bir bilgisayar açıldığında, BIOS POST (Power-On Self-Test) gerçekleştirir ve sabit disk gibi önyüklenebilir bir aygıt arar. MBR’ye veya bir bölümün önyükleme sektörüne LILO yüklenmişse, BIOS önyükleme yükleyicisi olarak LILO’yu yükler. LILO daha sonra aşağıdakileri yapar:

1. ÖnyüklemeMenüsünü Yükler: LILO, kullanıcıya önyükleme için mevcut işletim sistemlerini veya çekirdekleri gösteren bir önyükleme menüsü sunar.
2. Çekirdeği Yükler: Kullanıcının seçimine veya varsayılan seçime bağlı olarak, LILO Linux çekirdeğini veya seçilen işletim sistemini belleğe yükler.
3. İşletim Sistemini Başlatır: Çekirdeği yükledikten sonra, LILO kontrolü çekirdeğe aktarır, bu da sistemi başlatır ve önyükleme işlemini tamamlar.

LILO Yapılandırması

LILO, genellikle /etc/lilo.conf adresinde bulunan bir düz metin dosyası kullanılarak yapılandırılır. İşte lilo.conf dosyasının nasıl görünebileceğine dair bir örnek:

• boot=/dev/sda: LILO’nun nereye kurulması gerektiğini belirtir. Bu örnekte, ilk sabit sürücünün MBR’sine kurulur.
• timeout=50: LILO’nun varsayılan seçeneği önyüklemeden önce bekleyeceği süreyi (saniyenin onda biri olarak) belirtir.
• default=linux: Kullanıcı girişi algılanmazsa önyükleme için varsayılan işletim sistemini ayarlar.
• image=/boot/vmlinuz: Linux çekirdek görüntüsünün konumunu tanımlar.
• label=linux: LILO önyükleme menüsündeki bu girişe bir etiket atar.
• other=/dev/sdb1: Başka bir bölüme yüklenmiş başka bir işletim sistemine (örn. Windows) işaret eder.

Lilo.conf dosyasında değişiklik yaptıktan sonra, değişiklikleri uygulamak için lilo komutunu çalıştırmanız gerekir:

Bu komut LILO’yu yeni yapılandırma ile günceller.

LILO Kullanmanın Artıları ve Eksileri

Artıları:

• Basitlik: LILO’nun yapılandırılması nispeten basittir ve büyük bir ayak izine sahip değildir.
• Dosya Sistemi Desteğine Gerek Yok: LILO çekirdeği doğrudan diskteki bilinen bir konumdan okur, bu nedenle önyükleme sırasında dosya sistemi desteği gerektirmez.
• Uyumluluk: Farklı işletim sistemlerini önyükleyebilir, bu da onu eski çift önyüklemeli kurulumlar için kullanışlı hale getirir.

Eksiler:

• Manuel Güncellemeler: Çekirdeği güncellediğinizde veya yapılandırma dosyasında değişiklik yaptığınızda, önyükleme yükleyicisini güncellemek için lilo’yu manuel olarak çalıştırmanız gerekir. Bunun yapılmaması önyükleme hatalarına neden olabilir.
• Sınırlı Özellikler: GRUB gibi modern önyükleme yükleyicileri ile karşılaştırıldığında, LILO önyükleme sırasında önyükleme parametrelerini düzenleme yeteneği gibi bazı gelişmiş özelliklerden yoksundur.
• Yerleşik Kurtarma Modu Yok: LILO’nun yapılandırması bozulursa, önyükleme sorunlarından kurtulmak, yerleşik kurtarma seçeneklerine sahip GRUB’dan daha zor olabilir.

LILO vs. GRUB

• Esneklik: GRUB, LILO’dan daha esnektir ve önyükleme parametrelerini doğrudan önyükleme menüsünden düzenleme, yeni çekirdeklerin otomatik olarak algılanması ve çeşitli dosya sistemleri için daha iyi destek gibi daha fazla özelliği destekler.
• Kullanım Kolaylığı: GRUB’un kullanımı genellikle daha kolaydır çünkü manuel olarak yeniden yapılandırmaya ve güncellemeye gerek kalmadan yeni işletim sistemlerini ve çekirdekleri otomatik olarak algılayabilir.
• Yapılandırma: GRUB, değişiklikleri uygulamak için ek komutlar çalıştırmayı gerektirmeyen daha kullanıcı dostu bir yapılandırma dosyası (grub.cfg) kullanırken, LILO lilo komutunu kullanarak güncelleme gerektirir.

Bu avantajlar nedeniyle GRUB, çoğu modern Linux dağıtımı için standart önyükleme yükleyicisi haline gelirken, LILO günümüzde nadiren kullanılmaktadır.

Sonuç

LILO (Linux Loader) Linux’un ilk günlerinde güvenilir bir önyükleyici olarak önemli bir rol oynamıştır. Her ne kadar yerini GRUB gibi daha zengin özelliklere sahip alternatiflere bırakmış olsa da, LILO eski sistemler gibi belirli senaryolarda ya da basit bir önyükleme yükleyicisinin tercih edildiği durumlarda hala kullanışlıdır. LILO’nun nasıl çalıştığını ve nasıl yapılandırılacağını anlamak, eski Linux sistemlerinin bakımını yapanlar veya Linux önyükleyicilerinin geçmişini keşfetmek isteyenler için değerli olabilir.